a) Árbevirolaš stoahkamat

Sámiid dološ stohkosat vulge luonddus. Luondu lei guovddážis juohke dáfus: oskkus, barggus ja muđui sin árgabeaivvis. Luondu lei beaivválaš birgejupmái vuođđun ja luondu lei dat mii biepmai ja bivttastii sin.

Lea lunddolaš ahte doppe ožžo inspirašuvnna ja jurdagiid maiddái stoahkamii. Doppe vižže ávdnasiid maid dárbbašedje, nu maiddái stohkosiidda. Luondduávdnasat maid geavahedje, govvejedje mainna ja mo sii elle. Muhtin hohkamat govvejedje sin mytologiija, odm. guovssahasa hárdima, ja diiddaid nu mo odm. guhpárdallama ja stálustohkosiid oktavuođas.

Mánát iežaset hutkáivuođaineaset gávdne ja ráhkadedje ieža duhkorasaid. Dolos mánáid hutkáivuođa ja stohkosiid govvida vuohkkasit Haldis Balto girjjistis Vulgot Stoahkat. Dološ mánát geavahedje lottiid ja eará ealliid dávttiid duhkorassan. Daid goikadedje ja báitohedje vielgadin ja dahke dain heargeráidduid oktan gerresiiguin. Čáhcelottečotta lei buorre njurgganas. Guoli gollážat ledje mahkáš monit ja gollerási/vuodjarási litna guovddáš fas lotti beassi.

Siidda prošeaktabargiid Jenni Laiti ja Aura Nordberg jearaahallamis Inga Näkkäläjärvi, Iŋgá-áhkku, muittašii iežas mánnávuođa stoahkamiid: "Duddjon lei maiddái hearvás stoagus ja boradettiin gazzamállása mánná soittii dohppet dávttiid stohkosii. Ii dárbbašan leat áktánas go lei jo gussa, boazu dahje sávza. Dolin duhkorassan dohkkii mii beare čoarvebinnáid, rissit, geađggit jnv. Nieiddat gesse juoidá rimssu sisa ja nie lei dohkká gárvvis. Juohke beaivve sáhtii gávdnat ođđa duhkorasa, dahje seamma dákteboazu sáhtii lean cuovvovaš beaivve sávzages. Gal mánná dieđus muittii iežas ráhkis duhkorasaid"

Dahje dovddus fanasčeahppi Jouni Laiti Ohcejogas muitalii, ahte son mánnán juo lávii duddjot buot gili mánáide fatnasiid oktan mohtoriin. Gehččen go áhčči ja áddjá duddjuiga olbmuide fátnasiid ja das dat munge iskagohten. Alggos ráhkadin vus alccen, dasto villjii ja loahpas buot gili ganddaide. Loahpas mun šadden fanas snihkkárin.

Eanáš mánát stohke luonddus. Stohkosat ledje heivehuvvon jagiáiggiide. Odm. bievlla áigge stohke "Ii guoskat eatnamii!", čakčat fas ledje fiskes lasttat golleruhtan, geassit steažžalaste geđggiid jna. Dávjá áddestalle ja giehtadalle mánát dramáhtalaš fearániid luonddus nugo odm. dulvvi.

Stohkosat ledje iešguđet guovlluin earáláganat. Mearragáttiin stohke skálžžuiguin ja eará meara rievddahusaiguin, sis ledje maid ollu iešguđetlagan gilvvohallamat. Nuortasápmelaččat stohke spealuiguin ja oktasáš stoahkamiid, main ollesolbmotge ledje mielde. Badjemánát fas čealostalleč, stohke badjedili jnv.

Anta Pirak Johkamohkis muittaša girjjistis Jåhttee saamee viessoom iežas mánnávuođa áigge stoahkamiid ja duhkorasaid birra. Erenomáš hávski lei stohkat goađástallama, man sii stohke olgun. Vus galggai dahkat duhkorasgoađi, gosa mánát ieža čáhke. Eatnis luike lihtiid ja váháš borramušavdnasiid. Stoahkkiin okta lei áhčči, nubbi fas eadni ja golmmát lei reaŋga ja dieđusge fertii leat maiddái beana. Eadni bázii goahtái málestit. Áhčči ja reaŋga fas manaiga bohccuid čohkket. Stoahkamis misiid merkejedje, áldduid bahče ja sarváid gáske. Dát lei badjeolbmuid beaivválaš eallin.

Govva Yrjö Kokko

Asta Balto deattuha girjjistis, Sámi mánáid bajasgeassin, stoahkama mearkkašumi odm. sosialiserenproseassa dáfus ja mii lea vánhemiid ja ollesolbmuid mearkkašupmi ja mo eanáš luondduálbmogat leat ádden, man dehálaš stoahkan lea bajasgeassingaskaoapmin. Asta Balto joatká ja deattuha mo girjjálašvuođas oppalaččat čájehuvvo dat, ahte stoahkamii lea liiguduvvon valjis áigi ja viiddis sadji. Mo stohkanbottut oahpahedje ja ráhkkanahtte ollesolbmo eallimii. Dan oaidná álkit, go geahččá stoahkama ja dan sisdoalu dárkileappot. Vánhemat leat maiddái earaláhkai servvolaččat stoahkamis. Son sitere girjjistis mo Samuli Paulaharju muitala dan, mo nuortasápmelaččat snihkkárušše duhkorasaid mánáidasaset: "Unna duhkorasbohccuid, gerresiid ja čierastallanbulkoriid ja suohpaniid ja eará dávviriid maidda liikojit. Eatnit gorrot nieidamánáidasaset unna sámelávkkažiid, beasseskáhpuid ja duddjojit duhkorasmánáid, unna muorrabihtážiid, mat gárvvohuvvojit vávvábiktasiiguin ja vuhttojuvvojit unna gietkamaččain..."

Govva: Yrjö Kokko

Balto deadduha mo mánná dukkoraddama bokte ráhkkanii veahá veahážiid ollesolbmo eallimii. "Earret dan, ahte mánná galgá oahppat bohccuid ja mearkuma birra ja oahppat fidnomáhtolaš gálggaid, de ulbmilin lea maiddái su ruovddástuhttit boazovázzi hástaleaddji meahcceeallimii."